Οι μαθητές αναζητούν, συνεργάζονται, παρουσιάζουν (Γ΄τάξη, 2011-2012)

Δεμιρίδου Βασιλική    Φιλολογικά

Στο σχολικό βιβλίο της Λογοτεχνίας της Γ? Γυμνασίου ανθολογούνται έργα, πεζά και ποιητικά, αντιπροσωπευτικά των ιστορικών περιόδων της Ν. Λογοτεχνίας (από το δημοτικό τραγούδι έως σήμερα) και μερικά ξένων λογοτεχνών. Έργα σημαντικά, που απηχούν κοινωνικές και πολιτικές δομές της εποχής τους, αντιλήψεις, αξίες, επιδιώξεις, προβληματισμούς.

Για τους μαθητές, όμως, τόσο η ερμηνευτική προσέγγιση των κειμένων όσο και η εξοικείωσή τους με λογοτεχνικά ρεύματα και διαφορετικές μορφές της ελληνικής γλώσσας (διάλεκτοι, λόγια, ιδιωματική, ποιητική γλώσσα), δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ας μην ξεχνάμε πως απευθυνόμαστε σε παιδιά με διαφορετικό γνωστικό και μαθησιακό επίπεδο, όντας σε ένα πολυπολιτισμικό πλέον σχολικό περιβάλλον.

Σκεφτήκαμε, λοιπόν, φέτος μαζί με τα παιδιά και των τριών τμημάτων της Γ? τάξης (περίπου 80), να κάνουμε κάτι διαφορετικό, που να δίνει περισσότερο χρώμα στο μάθημά μας και να κάνει πιο ελκυστική τη διδασκαλία του, πέρα από τυπικά μοτίβα μάθησης ή αξιολόγησης. Έτσι, αποφασίσαμε να διανθίσουμε κάποιες θεματικές ενότητες με δικές μας δράσεις, απλές αλλά ποικίλες, δουλεύοντας όλοι μαζί σε χαλαρό αλλά δημιουργικό ρυθμό, χωρίς άγχος και πίεση (γιατί άλλωστε;).  

Επιγραμματικά οι ενέργειές μας ήταν:

• Αναζητήσαμε τη βιογραφία των λογοτεχνών για καλύτερη κατανόηση της προσωπικότητάς τους
• Βρήκαμε πληροφορίες για το ιστορικό πλαίσιο των έργων, την κάθε εποχή και τα δεδομένα της
• Διαβάσαμε παράλληλα κείμενα (του ίδιου δημιουργού ή άλλων)
• Βρήκαμε εικόνες ή έργα τέχνης σχετικά με το θέμα των κειμένων
• Ακούσαμε απαγγελία των έργων, όπως και μελοποιημένη ποίηση
• Ακούσαμε παλαιότερη και σύγχρονη μουσική αναφορικά με γεγονότα ή επιμέρους ιδέες των κειμένων
• Είδαμε βίντεο γύρω από τη ζωή και το έργο των λογοτεχνών, όπως και αποσπάσματα από κινηματογραφική μεταφορά των έργων (π.χ. φόνισσα του Παπαδιαμάντη)
• Τα παιδιά συνέθεσαν δικές τους εργασίες σε μορφή παρουσιάσεων, με χρήση διαφανειών (Open Office, Microsoft PowerPoint)

Η ΔΟΥΛΕΙΑ ΜΑΣ

Με το πέρασμα του χρόνου, η διάθεση των μαθητών για δουλειά γινόταν ολοένα μεγαλύτερη και αυξανόταν το ποσοστό συμμετοχής τους. Έβρισκαν διασκεδαστικό να ανακαλύπτουν διαδικτυακές πηγές, να ψαχουλεύουν τη σχολική βιβλιοθήκη, να ξεσκονίζουν βιβλία που είχαν στο σπίτι. Λίγες λέξεις-κλειδιά για το εκάστοτε θέμα ήταν αρκετές να κινητοποιήσουν τις δικές τους «μηχανές αναζήτησης».

Αρχικά, βέβαια, το εκπαιδευτικό υλικό που κατέφθανε στην τάξη ήταν μεγάλο σε όγκο και συχνά επαναλαμβανόμενο, αφού τα παιδιά προσκόμιζαν πανομοιότυπα ή ίδια στοιχεία, καθώς εργάζονταν ατομικά. Η τακτοποίηση και η διαλογή αυτού αποτελούσε χρονοβόρα διαδικασία και ταυτόχρονα κούραζε, προμηνύοντας όμως ένα πολύ ενδιαφέρον αποτέλεσμα όπως κάθε τι που αξίζει?

Χρειαζόταν καλύτερη οργάνωση, κάτι που δεν έγινε εξ αρχής, γιατί τα πράγματα ξεκίνησαν χωρίς συγκεκριμένο πρόγραμμα ή ιδιαίτερο σχεδιασμό. Έτσι, τα παιδιά χωρίστηκαν σε ομάδες συνεργασίας της επιλογής τους (2 ? 5 άτομα), αναλαμβάνοντας η καθεμία το αντικείμενό της, ενώ ελάχιστα δούλευαν μεμονωμένα. Οι εργασίες, λοιπόν, μοιράστηκαν: άλλοι ήταν υπεύθυνοι για την εύρεση έντυπου υλικού, άλλοι για την αναζήτηση γραπτών  ή οπτικοακουστικών πηγών στο διαδίκτυο και τα πιο καλλιτεχνικά πνεύματα είχαν τη μουσική επιμέλεια (πόσα τραγούδια ακούστηκαν!) Συζητούσαν, διαφωνούσαν, έκριναν, κατέληγαν. Αποτέλεσμα, η πιο μεθοδική και ποιοτική δουλειά.  

Ας τονιστεί ότι οι μαθητές συνέχιζαν και ολοκλήρωναν τις εργασίες τους στο σπίτι, διαθέτοντας ώρα από τον ελεύθερο τους χρόνο, καθώς δεν επαρκούσε ο διδακτικός χρόνος του σχολείου ούτε βοηθούσε ο τρόπος λειτουργίας του ωρολογίου προγράμματος. Ενδιάμεσα βέβαια τις παρουσιάζαμε στο σχολείο, τις κρίναμε, κάναμε διορθώσεις, τις εμπλουτίζαμε. Επίσης, αρκετοί μαθητές μπορεί να μην ανέλαβαν συγκεκριμένο έργο, έφερναν όμως κατά καιρούς ό,τι σχετικό έβρισκαν, βοηθώντας τους συμμαθητές τους.

Καθ? όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, οι πιο ολοκληρωμένες εργασίες που εκπονήθηκαν είχαν ως αφορμή: τον Ερωτόκριτο του Β.Κορνάρου, την Αυτοβιογραφία της Ε. Μουτζάν- Μαρτινέγκου, το έργο του Καβάφη (παρατίθενται παρακάτω)

Σε μικρότερο εύρος, αλλά με ιδιαίτερο ενδιαφέρον:

• Διαβάσαμε παραλλαγές του «γιοφυριού της Άρτας» (Αλβανική, Κυπριακή, Πομάκικη / μεταφρασμένες)
• Διαβάσαμε αποσπάσματα από τη «φόνισσα» του Αλ. Παπαδιαμάντη και το «μοιρολόι της φώκιας» και είδαμε βίντεο των ηθογραφικών έργων στο διαδίκτυο (από ταινίες ή ντοκιμαντέρ) 
• Αναφερθήκαμε στον πεσιμισμό του Λ. Μαβίλη και τις επιρροές του από τους γερμανούς φιλοσόφους Νίτσε, Σοπενχάουερ (ακούσαμε αποφθέγματα και σκέψεις τους). Αγγίξαμε λίγο τους ποιητές Γκαίτε ? Σίλλερ (τα παιδιά έφεραν αποσπάσματα από τον «Φάουστ» του Γκαίτε και μιλήσαμε για το γερμανικό τρόπο σκέψης τότε και σήμερα ? επίκαιρο!)

ΤΙ ΚΕΡΔΙΣΑΜΕ

Σιγά σιγά τα παιδιά άρχισαν να αποκτούν μια ουσιαστικότερη κριτική ματιά και στάση απέναντι σε επιμέρους ζητήματα, θέσεις ή προβληματισμούς των κειμένων, να συζητούν για τις εκάστοτε πολιτισμικές αλλαγές στο πέρασμα του χρόνου, να κάνουν συγκρίσεις με τη σημερινή εποχή. Βρισκόμασταν σε συνεχή διάλογο, όπου τα αμέτρητα «γιατί» τους άρχισαν να παίρνουν κάποιες απαντήσεις, οι απόψεις τους να γίνονται πιο μεστές, το μυαλό τους να κάνει ένα βήμα παραπέρα. Ένας από τους βασικούς σκοπούς μας είχε επιτευχθεί, παράλληλα βέβαια με τις εξής επιδιώξεις μας:

• Γνωριμία πολύπλευρη με το έργο σημαντικών ελλήνων ?κυρίως- λογοτεχνών
• Επαφή με διαφορετικές εποχές και κοινωνίες, διαπιστώνοντας από τη μια τις ιδιαιτερότητές τους και από την άλλη τη συνέχεια της ελληνικής πολιτισμικής κληρονομιάς, τη σύνδεση παρελθόντος ? παρόντος
• Κατανόηση της λογοτεχνικής αξίας των έργων και της διαχρονικότητας των μηνυμάτων τους
• Συνειδητοποίηση της άμεσης σχέσης λογοτεχνίας ? ανθρώπινης ζωής και εμπειρίας
• Εξοικείωση με τα εργαλεία των νέων τεχνολογιών και τη σημαντική συμβολή τους στην εκπαίδευση που προσφέρεται από το σχολείο, αλλά και γενικότερα στη ζωή τους, όταν γίνεται υπό προϋποθέσεις

Όλα αυτά βέβαια στο μέτρο του δυνατού, στο βάθος που μπορούν να γίνουν αντιληπτά από τον ανήσυχο εφηβικό νου.

 Επίσης, σε παιδαγωγικό και επικοινωνιακό επίπεδο, πιστεύουμε ότι καταφέραμε :

• Ενεργοποίηση των μαθητών, αξιοποίηση δεξιοτήτων τους
• Προσωπική ικανοποίηση για τη δουλειά τους ? τόνωση της αυτοπεποίθησής τους
• Ευαισθητοποίησή τους σε κοινωνικά, κυρίως, θέματα και έκφραση απόψεων και συναισθημάτων
• Ορθότερη χρήση της γλώσσας ( σε προφορικό και γραπτό λόγο)
• Καλλιέργεια της δημιουργικής σκέψης και φαντασίας (κάποια παιδιά έγραψαν και δικά τους ποιήματα)
• Κίνητρα για νέες αναζητήσεις με μεθοδικότητα
• Ομαδοσυνεργατική διάθεση, διάλογος
• Συνειδητοποίηση της αλληλεπίδρασης των υποκειμένων της εκπαιδευτικής πράξης (μαθητής ? μαθητής / μαθητής ? δάσκαλος)

Το σημαντικότερο όλων, βέβαια, είναι ότι ταξιδέψαμε παρέα στον όμορφο κόσμο της λογοτεχνίας, τον αστείρευτο και αιώνια ζωντανό, που δεν παύει να διδάσκει, να προβληματίζει, να ψυχαγωγεί, να συγκινεί και  να εμπνέει μικρούς και μεγάλους. Σ? αυτόν τον κόσμο «το μικρό, το μέγα», που αντιπαλεύει το χρόνο και τη φθορά και μας απλώνει ανεπιφύλακτα το χέρι να τον ζήσουμε άνευ όρων και ορίων.

Θέλω ολόψυχα να ευχαριστήσω

• τους μαθητές μου, κυρίως, για την όμορφη αυτή λογοτεχνική περιπλάνηση. Μια συνεργασία που θα θυμάμαι με πολλή αγάπη, όπως και τους ίδιους
• το διευθυντή του σχολείου μας, Πέτρο Νουβάκη, για την αμέριστη βοήθεια και υποστήριξή του
• τον Ανδρέα Ιατρίδη, για τις πολύτιμες συμβουλές και προτάσεις του στην τελική διαμόρφωση των παρουσιάσεων

Η υπεύθυνη καθηγήτρια
Βασιλική Δεμιρίδου

ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΑΘΗΤΩΝ

Α. Με αφορμή τον Ερωτόκριτο του Β. Κορνάρου, αναζητήσαμε στοιχεία για το έργου του και καταλήξαμε στην εργασία:

Τίτλος εργασίας: Ερωτόκριτος – Παρουσίαση του έργου
Μαθήτρια: Παπαστυλιανού Βασιλική
Σχετικά αρχεία: Παρουσίαση του έργου, Σεφέρης για Ερωτόκριτο

Επίσης, με αφορμή τον ίδιο έργο, αναζητήσαμε πληροφορίες για το Προξενιό και το γάμο στην ελληνική κοινωνία (από παλιά ως σήμερα) και καταλήξαμε στις εξής εργασίες:

Τίτλος εργασίας: Ομηρικός γάμος
Μαθήτριες: Καστάρη Ιωάννα, Κυνηγοπούλου Στυλιανή, Μωυσίδου Παρασκευή, Ουρούμη Νίκη Αθηνά
Σχετικά αρχεία: Ομηρικός γάμος

Τίτλος εργασίας: Προξενιό και γάμος κατά τη βυζαντινή εποχή
Μαθητές: Γαϊδατζή Ευαγγελία, Δερμεντζής Θανάσης, Μποσκοψίου Πέτρος
Σχετικά αρχεία: Προξενιό και γάμος κατά τη βυζαντινή εποχή

Τίτλος εργασίας: Γάμος στο βυζάντιο
Μαθήτρια:  Χουσμεκιάρη Γεωργία
Σχετικά αρχεία: Γάμος στο βυζάντιο

Τίτλος εργασίας: Γάμος στη σύγχρονη εποχή
Μαθητές: Γκούλης Παύλος, Ζιώγας Δημήτρης, Καραντζίκης Ανέστης, Καρέλας Βασίλης, Μανλής Θανάσης, Ματζιάρης Αντώνης
Σχετικά αρχεία: Γάμος στη σύγχρονη εποχή

Β. Με αφορμή την Αυτοβιογραφία της Ελ. Μουτζάν- Μαρτινέγκου, αναζητήσαμε στοιχεία για τη θέση της γυναίκας στο πέρασμα των χρόνων (αναφορά κυρίως στην ελληνική κοινωνία) και συνθέσαμε τις εξής εργασίες:

Τίτλος εργασίας: Γυναίκα στην αρχαιότητα
Μαθήτριες: Βόλακλη Μαρία, Γιαννίκη Μαρία
Σχετικά αρχεία: Γυναίκα στην αρχαιότητα, Ραψωδία α’ – Όμηρος

Τίτλος εργασίας: Γυναίκα στην αρχαία Αίγυπτο
Μαθήτριες: Γιάγκου Μαρία, Γιάντσιου Μαρία,  Βέργου Αθανασία
Σχετικά αρχεία: Γυναίκα στην αρχαία Αίγυπτο, Κ.Π. Καβάφης – Ποιήματα

Τίτλος εργασίας: Γυναίκα στο Βυζάντιο
Μαθητές: Ακριτίδου Μαρίνα, Ακριτίδου Σταυρούλα, Αθανασιάδου Άρτεμις, Βουρτσάκης Θεοχάρης
Σχετικά αρχεία: Γυναίκα στο Βυζάντιο, Κωνσταντίνος Καβάφης – “Άννα Κομνηνή”

Τίτλος εργασίας: Γυναίκες στην Τουρκοκρατία
Μαθητές: Παπαδόπουλος Σάββας, Καυκάς Ηλίας,  Γάιδας Βαγγέλης, Ροδίτης Νίκος, Κωστής Άρης
Σχετικά αρχεία: Γυναίκα στην Τουρκοκρατία, Αποσπάσματα από την Αυτοβιογραφία της Ελισάβετ

Τίτλος εργασίας: Γυναίκα στη σύγχρονη εποχή
Μαθητές:  Χριστόπουλος Κωνσταντίνος, Χρουστάλεφ Βλαδίμηρος, Τερζίδου Κατερίνα, Βουγιουκλή Χριστίνα
Σχετικά αρχεία: Γυναίκα στη σύγχρονη εποχή

Γ. Με αφορμή ποιήματα του Καβάφη (Φωνές, Όσο μπορείς, 200 π.Χ.), καταλήξαμε στην εργασία:

Τίτλος εργασίας: Βιογραφία / έργο του ποιητή
Μαθήτρια: Λεωνίδου Ναταλία
Σχετικά αρχεία: Βιογραφία / έργο του ποιητή